De douche smaakte nooit zo heerlijk als vandaag. Je kunt dat lezen alsof het niets is, maar ik schrijf het omdat het wel degelijk iets is (zo'n soort schrijver ben ik wel.) Mij afspoelend terug in Eindhoven ervoer ik wat er zoal aan me was blijven kleven en wat ik onder mijn leden heb meegesmokkeld na een week inwonen bij collega's Varia en Vitaly in Korotych nabij Charkov, en na ontmoetingen met overige vrienden in de stad.
In 2012 kwam ik voor het eerst in Charkov, met als doel de lokale kunstwereld en kunstenaars te observeren. Ik wilde mijn eigen kunstenaarschap wat opschudden, los van dat 'industriële' wat er hier zo aan was gaan kleven. Ik wilde zien hoe collega's zich bezighielden in een mij onbekende context, met minder 'kunstfaciliteiten'; wat voor hen het kunstenaarschap betekende enzo. Ik kwam er algauw achter dat kunstenaars in Charkov veel meer in directe verbinding staan met de hen omringende omstandigheden dan hier. Tenminste, de mensen die ik tegenkwam en die mij hun werk toonden, demonstreerden dat, en ik las het zo.
Je ging naar de academie waar ze -tot ergernis van sommigen en gelaten acceptatie van anderen- nog met "Russische methodes" lesgaven, en daarna werd je bijvoorbeeld zelf docent, of je werd 'daarnaast' vormgever. In je vrije dagen trok je een week met de schildersezel naar de Krim om daar als een malle stapels landschappen vast te leggen in de vrieskou, of je schilderde de herinneringen aan de boerderij van je oma, of nog: je zocht op je kousenvoeten fluisterend aansluiting bij de westerse hedendaagse kunst. (Klik hiernaast op Ukraine om mijn blogs van toen te lezen/zien).
Het had iets wonderlijks schoons, vond ik toen. Dat die twee 'stromingen' zo naast elkaar bestonden en aan hun eigen bestaan leken te twijfelen, bewust van elkaar. Ik vond het spannend dat ze elkaars voor en tegens zouden kunnen gaan worden, elkaar zouden kunnen gaan beïnvloeden, vertrekkend vanuit eenzelfde fysieke achtergrond: de beheersing van de "Russische methodes", de discipline in combinatie met de blik vooruit... zoiets... Maar ja, ik was iemand die niet van nature bedacht is op tomeloze corruptie en schaamteloze propaganda. Die veranderen nu eenmaal alles.
Dat is zonet alweer gebleken. De eerste doden in Charkov zijn gevallen. Ik vloog weg, liet mijn vrienden en collega's achter, en daarop volgde dus meteen de eerste ontploffing aldaar. Het is een klotegevoel. Mensen waar je zo bij betrokken bent, met wie je een paar uur geleden nog boeiende nieuwe plannen hebt zitten smeden, achter te laten in die diepe angst - te moeten gaan vechten of vluchten of geliefden verliezen...
Geliefden zijn velen trouwens al kwijtgeraakt. Dankzij de onovertroffen propagandemachine die tv heet, in combinatie met uitgebreide trucs van rijen vlaggen tot meesterlijk subtiele optredens, en dit aan beide kanten, kunnen vroegere boezemvrienden waarvan de ene in Rusland woont en de andere in Oekraïne ineens niet meer met elkaar overweg en zijn familieleden vreemden voor elkaar geworden. (Varia noemde gisteren nog een voorbeeld uit het dorp en concludeerde: "hoe dwaas is het dat je de tv meer gelooft dan je eigen zuster!") Jongens die geboren en getogen zijn in Oekraïne verklaren zomaar uit het niets dat ze Rus zijn - discussie uitgesloten. Het is niet voor te stellen met hoeveel gemak en in welke snelheid dit volk onderling verdeeld wordt en het is werkelijk zeer beangstigend. Door in Charkov te zijn, die veelbelovende stad in dat onmetenlijk grote land dat Oekraïne toch al is, voelde ik pas hoeveel groter Rusland nog is, en waartoe dat wel eens in staat zou kunnen zijn. Helaas in dit geval: ja, ik beschik over een grote dosis fantasie - maar de geschiedenis toont ook aan dat fantasie in dit soort gevallen al eens minder schrikbarende resultaten oplevert dan de werkelijkheid zelf.
In Korotych woonde ik de voorbije week dus bij Varia en Vitaly, maar ook met schoonmoeder en haar 'boyfriend' en drie katten in een - voor een verwend NL/B nest als ik - "basaal" paradijsje. Daar wroetten en dachten mijn collega's en ik met als doel onze gezamenlijke producten die wij sinds 2012 maken een duwtje te geven en om in overleg nieuwe dingen te creëren. Op dat vlak zijn we meer dan geslaagd, zeg ik met de voorzichtig-euforische blijdschap die iedere maker nu eenmaal kan kennen. Maar die blijdschap is ditmaal wel serieus overtrokken. Ik houd mijn hart bijna letterlijk vast.
Gisteravond voor ik ging slapen, zat Vitaly aan zijn computer berichten te lezen en video's te bekijken, tegelijk hield hij de tv in de gaten. Varia zat via sociale media nieuws te sprokkelen en ik zocht op mijn smartphone in de talen die ik beter beheers dan Russisch of Oekraïens naar nieuws uit de regio. Het zag er slecht uit, beseften we allen. Wij, dan nog enigszins bevoorrecht omdat we toegang hebben tot al die kanalen en samen kunnen nadenken en praten. Maar Varia en Vitaly hebben ook een zoon die moet knokken voor een baantje, en een (schoon)moeder en een zus en werksters die ze niet in de steek willen laten en die allemaal in grote mate afhankelijk van hen zijn. De boel laten stikken is geen optie - als ze al geld hadden daarvoor.
Overigens: niet dat we het nog niet in de gaten hadden, dat het de verkeerde kant opging. Varia zegt al langer dan twee jaar dat ze bang is voor een soort van nieuw wapen uit Rusland (Tsjernobyl is daar nog niet goed achter de rug). In 2014 liet ik bij Onomatopee in Eindhoven nog posters zien die wereldwijd ingezonden werden en al een meer dan openlijk protest waren tegen de dreigende oorlog (en het gedrag van Poetin). Deze posteractie werd onder meer opgezet door grafische ontwerpers uit Charkov die zich verenigen onder de noemer 4th Block. Oekraïeners leven al eventjes wat langer met de angst die hier pas gegrond lijkt wanneer er daadwerkelijk slachtoffers vallen. Het steekt allemaal zeer vreemd in mekaar. Het was gisteren een rare avond om afscheid te 'vieren'. Varia had een lekkere taart gemaakt die we samen versierden, maar onze buiken zaten snel vol. En na het nieuws van vandaag moet ik figuurlijk kotsen.
Als je onze samenwerking graag een duwtje geeft, kijk dan eens in onze shop.
In 2012 kwam ik voor het eerst in Charkov, met als doel de lokale kunstwereld en kunstenaars te observeren. Ik wilde mijn eigen kunstenaarschap wat opschudden, los van dat 'industriële' wat er hier zo aan was gaan kleven. Ik wilde zien hoe collega's zich bezighielden in een mij onbekende context, met minder 'kunstfaciliteiten'; wat voor hen het kunstenaarschap betekende enzo. Ik kwam er algauw achter dat kunstenaars in Charkov veel meer in directe verbinding staan met de hen omringende omstandigheden dan hier. Tenminste, de mensen die ik tegenkwam en die mij hun werk toonden, demonstreerden dat, en ik las het zo.
Je ging naar de academie waar ze -tot ergernis van sommigen en gelaten acceptatie van anderen- nog met "Russische methodes" lesgaven, en daarna werd je bijvoorbeeld zelf docent, of je werd 'daarnaast' vormgever. In je vrije dagen trok je een week met de schildersezel naar de Krim om daar als een malle stapels landschappen vast te leggen in de vrieskou, of je schilderde de herinneringen aan de boerderij van je oma, of nog: je zocht op je kousenvoeten fluisterend aansluiting bij de westerse hedendaagse kunst. (Klik hiernaast op Ukraine om mijn blogs van toen te lezen/zien).
Het had iets wonderlijks schoons, vond ik toen. Dat die twee 'stromingen' zo naast elkaar bestonden en aan hun eigen bestaan leken te twijfelen, bewust van elkaar. Ik vond het spannend dat ze elkaars voor en tegens zouden kunnen gaan worden, elkaar zouden kunnen gaan beïnvloeden, vertrekkend vanuit eenzelfde fysieke achtergrond: de beheersing van de "Russische methodes", de discipline in combinatie met de blik vooruit... zoiets... Maar ja, ik was iemand die niet van nature bedacht is op tomeloze corruptie en schaamteloze propaganda. Die veranderen nu eenmaal alles.
Dat is zonet alweer gebleken. De eerste doden in Charkov zijn gevallen. Ik vloog weg, liet mijn vrienden en collega's achter, en daarop volgde dus meteen de eerste ontploffing aldaar. Het is een klotegevoel. Mensen waar je zo bij betrokken bent, met wie je een paar uur geleden nog boeiende nieuwe plannen hebt zitten smeden, achter te laten in die diepe angst - te moeten gaan vechten of vluchten of geliefden verliezen...
Geliefden zijn velen trouwens al kwijtgeraakt. Dankzij de onovertroffen propagandemachine die tv heet, in combinatie met uitgebreide trucs van rijen vlaggen tot meesterlijk subtiele optredens, en dit aan beide kanten, kunnen vroegere boezemvrienden waarvan de ene in Rusland woont en de andere in Oekraïne ineens niet meer met elkaar overweg en zijn familieleden vreemden voor elkaar geworden. (Varia noemde gisteren nog een voorbeeld uit het dorp en concludeerde: "hoe dwaas is het dat je de tv meer gelooft dan je eigen zuster!") Jongens die geboren en getogen zijn in Oekraïne verklaren zomaar uit het niets dat ze Rus zijn - discussie uitgesloten. Het is niet voor te stellen met hoeveel gemak en in welke snelheid dit volk onderling verdeeld wordt en het is werkelijk zeer beangstigend. Door in Charkov te zijn, die veelbelovende stad in dat onmetenlijk grote land dat Oekraïne toch al is, voelde ik pas hoeveel groter Rusland nog is, en waartoe dat wel eens in staat zou kunnen zijn. Helaas in dit geval: ja, ik beschik over een grote dosis fantasie - maar de geschiedenis toont ook aan dat fantasie in dit soort gevallen al eens minder schrikbarende resultaten oplevert dan de werkelijkheid zelf.
In Korotych woonde ik de voorbije week dus bij Varia en Vitaly, maar ook met schoonmoeder en haar 'boyfriend' en drie katten in een - voor een verwend NL/B nest als ik - "basaal" paradijsje. Daar wroetten en dachten mijn collega's en ik met als doel onze gezamenlijke producten die wij sinds 2012 maken een duwtje te geven en om in overleg nieuwe dingen te creëren. Op dat vlak zijn we meer dan geslaagd, zeg ik met de voorzichtig-euforische blijdschap die iedere maker nu eenmaal kan kennen. Maar die blijdschap is ditmaal wel serieus overtrokken. Ik houd mijn hart bijna letterlijk vast.
Gisteravond voor ik ging slapen, zat Vitaly aan zijn computer berichten te lezen en video's te bekijken, tegelijk hield hij de tv in de gaten. Varia zat via sociale media nieuws te sprokkelen en ik zocht op mijn smartphone in de talen die ik beter beheers dan Russisch of Oekraïens naar nieuws uit de regio. Het zag er slecht uit, beseften we allen. Wij, dan nog enigszins bevoorrecht omdat we toegang hebben tot al die kanalen en samen kunnen nadenken en praten. Maar Varia en Vitaly hebben ook een zoon die moet knokken voor een baantje, en een (schoon)moeder en een zus en werksters die ze niet in de steek willen laten en die allemaal in grote mate afhankelijk van hen zijn. De boel laten stikken is geen optie - als ze al geld hadden daarvoor.
 |
| Varia links, met Tonia -ook uit Korotich, die haar 3 dagen in de week assisteert. |
Als je onze samenwerking graag een duwtje geeft, kijk dan eens in onze shop.
 |
| Varia probeert een van onze nieuwe ontwerpen uit. |